Sinds 15 september 2021 heeft Henriëtte Bout de rol van voorzitter van de commissie van het ZonMw-programma Meer Kennis met Minder Dieren (MKMD) overgenomen van Dick Tommel, die sinds 2012 voorzitter was. Tijdens een bijeenkomst van de MKMD programmacommissie droeg Dick Tommel het stokje over aan Henriëtte Bout en reflecteerde hij op zijn voorzitterschap. Henriëtte Bout nam de rol van voorzitter op zich en keek vooruit naar de toekomst.
Henriëtte Bout: een bekende in de overgang naar proefdiervrije innovaties
In mei van dit jaar werd Henriëtte Bout benaderd door Erica van Oort, de programmamanager van ZonMw, voor de functie van voorzitter van de commissie MKMD. Henriëtte heeft ervaring als ethicus in verschillende Dierexperimentencommissies (DEC’s) en was lid en vicevoorzitter van het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid (NCad). Ze was betrokken bij het leiden van het advies “Transitie naar proefdiervrij onderzoek”, een advies dat nationaal en internationaal veel aandacht kreeg. Henriëtte Bout zegt: “We waren ambitieus en wilden de politieke wind van dat moment maximaal benutten om de transitie naar proefdiervrije innovaties te versnellen.”
Een commissie vol ambitie
Bout is onder de indruk van de ambitie van de commissie en de hoge eisen die zij aan zichzelf, het programma en de indieners stellen. De doelstellingen van het programma, zoals te vinden in de programmatekst 2021-2024, omvatten onder andere het streven naar relevanter en beter gezondheidsonderzoek voor de mens. Er wordt gefocust op efficiëntere humane meetmodellen, beter voorspelbare proefdiervrije modellen en nieuwe methoden voor veiligheidsbeoordeling zonder proefdieren. Bout zegt: “Ik wil graag deel uitmaken van een groep als deze.”
Van 3V naar proefdiervrije innovaties
De vertrekkende voorzitter Dick Tommel blikt vooral terug als buitenstaander. Na zijn politieke carrière was hij voorzitter van de MKMD programmacommissie van 2012 tot 2021. Gedurende die tijd verschoof het beleid van ZonMw van het 3V-beleid (Vervanging, Vermindering en Verfijning van dierproeven) naar de transitie naar proefdiervrije innovaties. Het verminderen van het aantal proefdieren is belangrijk, maar het verbeteren van de kwaliteit van onderzoek staat nog meer op de voorgrond. Tommel benadrukt dat proefdiervrije innovaties, waar mogelijk toegepast, beter vertaalbaar zijn naar de mens. Hij zegt: “Dat is beslist een vooruitgang, maar er zullen nog steeds proefdieren worden gebruikt, en er bestaat een risico dat de aandacht voor proefdieren naar de achtergrond verdwijnt.”
Samenwerking met maatschappelijke partners
Bureaucratie en de rol van de MKMD-programmacommissie
Tommel constateert als buitenstaander dat het aanvragen en uitvoeren van gesubsidieerd onderzoek bureaucratisch is en veel tijd kost voor wetenschappers. Hij relativeert dit en erkent dat dit zijn perspectief is als buitenstaander. De rol van de commissie is in de loop der jaren ook aangepast. Uit een evaluatie in 2018 bleek dat de commissie ontevreden was over haar rol bij het opstellen van de programma’s van MKMD. De commissie werd pas aan het einde van het proces betrokken, waardoor er alleen ruimte was voor aanpassingen op detailniveau. Als gevolg hiervan kan de commissie nu aan het begin van het proces haar ideeën inbrengen en input geven voor de richting van het programma en de besteding van subsidies.
Deskundigheid en gedrevenheid
Gedurende de jaren hebben veel mensen uit verschillende sectoren en wetenschappelijke disciplines hun bijdrage geleverd als lid van de programmacommissie. Dick Tommel neemt afscheid als vicevoorzitter en lid van de MKMD programmacommissie, net als Cyrille Krul, die in 2012 als vicevoorzitter toetrad tot de commissie. Krul zegt dat ze haar werk als waardevol heeft ervaren en haar expertise op het gebied van toegepast en praktijkgericht onderzoek heeft kunnen inzetten, evenals haar ervaringen in samenwerking met publieke en private organisaties. Ze benadrukt de bredere focus van de commissie op wat echt nodig is en niet alleen op de ontwikkeling van nieuwe in vitro methoden. Krul heeft de houding van iedereen in de commissie als zeer constructief ervaren, waarbij het uiteindelijke doel altijd hetzelfde was: meer kennis vergaren met minder dieren.
Het MKMD-programmateam
Erica van Oort was gedurende al die jaren de vaste waarde als senior programmamanager bij ZonMw. Ze is recentelijk overgestapt naar het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselvoorziening, de huidige opdrachtgever van MKMD. Ze blijft echter een belangrijke drijvende kracht voor de ontwikkeling, acceptatie en implementatie van proefdiervrije innovaties als programmamanager van het platform Transitie Proefdiervrije Innovaties (TPI). Martijn Nolte volgt haar op als senior programmamanager van MKMD. Hij heeft onderzoekservaring met dierproeven en de ontwikkeling van nieuwe proefdiervrije methoden, waardoor hij begrip heeft voor beide kanten van het biomedisch onderzoeksveld. Hij hoopt waardevol te kunnen bijdragen aan de discussies over proefdiervrije innovaties en de transitie waar het veld zich in bevindt. Samen met programmamanager Bas de Waard, programmasecretaris Ellis Pieters en cluster-assistent Eveline van Rijn zet hij het MKMD-programma de komende jaren voort.
Overgave, ambitie en enthousiasme
Als voorzitter van de MKMD-programmacommissie zal Henriëtte Bout nauw samenwerken met het MKMD-team van ZonMw. Ze erkent dat ze de komende maanden nog veel zal moeten leren over de werkwijze, maar vertrouwt erop dat Martijn, zijn team en de commissieleden haar goed zullen ondersteunen. Met die basis zal ze met toewijding, ambitie en enthousiasme haar rol als voorzitter vervullen en zich maximaal inzetten om de doelstelling van Nederland als voorloper in de internationale transitie naar proefdiervrije innovatie te ondersteunen.